ERIC NGUYỄN BÌNH LUẬN TẬP THƠ “NIGHT SKY WITH EXIT WOUNDS” CỦA OCEAN VƯƠNG

Eric Nguyen bình luận tập thơ đầu tay của Ocean Vương, Night Sky with Exit Wounds, tạm dịch Trời Đêm cùng Những Vết Thương Xuyên.

For the original article in English, click here.

ocean-vuong
OCEAN VƯƠNG

Night Sky With Exit Wounds, tập thơ đầu tay được trông đợi và đang rất được ca ngợi của Ocean Vương, mở đầu thật nhẹ nhàng. Trong bài thơ đầu tiên (“Threshold”) người nói nhìn “qua lỗ khóa/không phải người đàn ông đang tắm, mà là cơn mưa/rơi qua anh[.]” Đó là một khoảnh khắc bí mật, cũng có thể là cấm kỵ, vì người nói nén “hơi thở nín chặt” đằng sau cánh cửa, quan sát và chờ đợi. Thế nhưng trong giây phút bí mật ấy, anh vẫn thuyết phục được người đọc nán lại cùng anh để thấy dòng nước như “những sợi dây đàn ghi-ta vút lên/trên bờ vai rộng của anh.” Chỉ đến khi giở sang trang chúng ta mới biết rằng, cái giá của việc quan sát đó “là mất đi/lối về” cùng “đôi mắt/mở to.” Bài thơ kết thúc gần như đột ngột, những cặp câu nhường chỗ cho khổ thơ cuối chỉ có một dòng.

Đó là một lời mở đầu thích hợp cho một tập thơ mà chủ đề chính là đánh mất bản thân trong quá trình quan sát những thảm kịch của con người. Điềm tĩnh và thận trọng, bài thơ đầu như hơi thở ngắn để lấy không khí trước khi lặn xuống nước sâu và bắt đầu một hành trình dài hơn. Đối với Vương, đó là một thế giới đầy bạo lực không mấy dễ chịu, với một bên là chủ nghĩa thực dân ở Việt Nam và bên kia là những gì chúng ta chứng kiến ngày nay.

Trong bài thơ “Aubade with Burning City,” sự sụp đổ của Sài Gòn được đặt cạnh lời hát ấm áp của bài “White Christmas” của Irving Berlin. Kết quả là những hình ảnh vốn đã rất mãnh liệt trở thành một điều gì như điềm gở. “Cẳng sau” một chú chó “bị đè bẹp dưới nắng chói chang/của một Giáng sinh trắng” (nhấn mạnh trong nguyên bản). “Những ngọn cây lấp lánh và lũ trẻ con lắng nghe” và “ông cảnh sát trưởng” “nằm úp mặt trong bể Coca-Cola./Tấm hình cha ông, cỡ lòng bàn tay, ướt đẫm/rơi bên tai trái.” Chúng ta đều biết bài hát mùa lễ cổ điển này, và những hình ảnh gián đoạn được chèn vào làm giai điệu lạc đi, nhấn mạnh thêm khung cảnh buồn và hỗn loạn. Không khí hỗn loạn này còn được thể hiện trên trang sách bằng cách đặt những dòng thơ nằm rải rác, vô thứ tự.

Những bài thơ này không chỉ minh họa những hành vi bạo lực có thật mà cả bạo lực tiềm năng. Trong “Always & Fovever,” di sản của một người cha là “khẩu súng lục .45-im lặng & nặng nề/như cánh tay cụt.” Bài “A Litter Closer to the Edge” nhắc nhở chúng ta về khả năng bạo lực trong bất kỳ đồ vật nào: “Chiếc đồng hồ Rolex nhái của người đàn ông, hàng tuần/sau khi vỡ tan vì đập lên má của người đàn bà, đang mờ dần/như vầng trăng thu nhỏ đằng sau mái tóc cô.”

Night Sky With Exit Wounds by Ocean Vuong
Night Sky With Exit Wounds by Ocean Vuong

Đối với Vương, bạo lực – ký ức về nó, sự hiện diện và tiềm năng của nó – để lại dấu ấn trong con người của anh và chuyển hóa anh. Sức mạnh chuyển hóa hay sức mạnh làm biến dạng của bạo lực có lẽ thể hiện rõ nhất trong bài thơ cuối của phần đầu tiên, “Self-Portrait as Exit Wounds.” Qua hai mươi hai cặp câu, nhà thơ đưa người đọc từ “con thuyền đang đắm” đến “chiếc lều gỉ đen” của trại tị nạn, rồi đến Hoa Kỳ nơi “Việt Nam/còn đang nóng bỏng trên truyền hình” và rồi trở lại Việt Nam lần nữa, nơi “bầu trời được thay thế/bởi lửa thiêu” và “kẻ đã lên chức ông ngủ với/cô nông dân đang có chửa, trên ghế sau chiếc xe jeep quân đội của ông ta [.]” Đó là một bài thơ trong đó người nói tự nhìn lại mình và lịch sử đầy bạo lực còn chảy trong mạch máu của anh. Trong những dòng thơ cuối, Vương đặt mình vào lịch sử Việt Nam:

Vâng – cứ để tôi tin là tôi đã sinh ra

để bóp cò súng này, uyển chuyển & tài tình,

như một tay Việt Cộng thực thụ, như bước chân hồn ma ảo mờ trong mưa

khi tôi hạ mình giữa những lần ngắm bắn – & cầu nguyện

xin vạn vật đứng yên, đừng dịch chuyển.

Dù một người thuộc thế hệ của Vương chưa từng đặt chân lên chiến trường ác liệt của cuộc chiến Việt Nam, họ vẫn còn phải đối mặt với cuộc chiến. Vương lên tiếng nói cho cả một thế hệ người Mỹ gốc Việt sinh ra sau chiến tranh nhưng vẫn bị ký ức tập thể ám ảnh. Một câu hỏi thường được đặt ra trong các cuộc thảo luận về tình trạng hiện tại và tương lai của văn chương người Mỹ gốc Việt là: phải làm sao với những ký ức không phải của chúng ta? Và những ký ức này có ý nghĩa như thế nào với con người của chúng ta, với cảm nhận về bản thân của chúng ta, và với căn tính của chúng ta với tư cách là cả người Việt Nam và người Mỹ?

Vương thường viết về sự phức tạp khi sự tồn tại của một người gắn liền với bi kịch. Trong những bài thơ đó, cơ thể biết khoái cảm cũng có thể là điều xấu. “Con dao trên lưỡi [trở thành]/lưỡi” trong bài “Homewrecker.” Cái bóng con người bị thay thế “bằng con sói đen” trong “Torso of Air.”

Tính nhị nguyên giữa bản thân và lịch sử, giữa khoái cảm và bạo lực, thể hiện rõ nhất trong bài thơ “Notebook Fragments,” một bài thơ dài năm trang được trình bày như những suy nghĩ được viết xuống một cách bất chợt và tùy tiện. Trong đó, chi tiết của đời sống thường nhật gợi lại những phần lịch sử không mấy dễ chịu: “Lông mu dài nhất của mình là 1.2 inh,” người nói ghi nhận một cách trung thực và bất kính ở phần đầu của bài thơ như vậy. Sau đó, ký ức về chiến tranh của một thành viên gia đình xen vào: “Bà nói Trong chiến tranh họ túm một em bé, mỗi tên lính một cổ chân, rồi kéo…/Cứ như thế.” (nhấn mạnh trong nguyên bản). Dòng cuối, “Cứ như thế” được sử dụng ngay lại trong một tình huống vô thưởng vô phạt khác: “Cuối cùng mùa xuân đã về! Hoa thủy tiên khắp nơi./Cứ như thế.” Bài thơ cứ luân phiên giữa hiện tại của người nói và quá khứ của gia đình anh ta, và vì vậy, ý nghĩa cũng thay đổi. Đó là một bài thơ đầy cảm xúc và sự kiện mãnh liệt, và hé lộ khá nhiều khi Vương viết:

Một lính Mỹ ngủ với một cô nông dân Việt. Nên mẹ tôi tồn tại.

Nên tôi tồn tại. Nên không bom mìn = không gia đình = không tôi.

Eo ơi.

Những người nói trong các bài thơ của Vương hoài nghi về cơ thể – về nguồn gốc của nó và lịch sử nặng nề của nó: “Nếu con nhận được cơ thể của ta,” anh viết trong bài “To My Father/To My Future Son,” “hãy đặt nó xuống.” Mặc dù vậy, bản thân Vương hoàn toàn đặt niềm tin vào cơ thể con người: nó là phương tiện cho sự thù ghét, những cũng là phương tiện cho khoái cảm và từ bỏ.” Chúng ta thấy điều này trong những bài thơ duy cảm nhất của Vương – “Ode to Masturbation,” “Prayer for the Newly Damned,” “Because It’s Summer” và “On Earth, We’re Briefly Gorgeous,” trong đó anh viết:

Tôi sẽ kể cho bạn nghe rằng chúng ta đã sai lầm đủ để được tha thứ. Rằng một đêm, sau khi vung lưng bàn tay tát mẹ, rồi mang cưa xích ra cưa chân bàn, ba tôi vào quỳ trong nhà tắm cho đến khi chúng tôi nghe tiếng khóc nghẹn của ông bên kia bức tường. & và như vậy tôi hiểu – rằng căng thẳng tột cùng của một người đàn ông là điều gần sự đầu hàng nhất.

Đọc Night Sky with Exit Wounds, ta thấy rõ ràng Vương có mối quan hệ vừa yêu vừa ghét với nhân loại: anh yêu tính nhân hậu, anh ghét tính bạo lực của nó. Đó là một điểm căng thẳng xuyên suốt các bài thơ khi Vương khảo sát lịch sử gia đình, lịch sử các đất nước của anh, và cuộc sống của chính anh. Các bài thơ trong tập thơ, mặc dù vậy, vẫn kết hợp thành một tổng thể cân bằng nhờ vào sự tích cực của phần cuối: nếu không phải là anh đã tìm được thuốc chữa lành vết thương, thì ít nhất anh vẫn giữ niềm lạc quan. “Phần đẹp nhất của cơ thể bạn,” anh viết, “là nơi nó đang tiến đến.” Cho tất cả những gì chúng ta đã phá hủy – với chiến tranh, bạo lực gia đình, kỳ thị người đồng tính, kỳ thị chủng tộc, v.v. – Vương vẫn tràn đầy hi vọng; đó chính là lý do tại sao anh là một nhà thơ chúng ta đang cần hơn bao giờ hết. Anh vạch trần lịch sử tàn khốc của chúng ta và tự nhủ, vâng, chúng ta có thể sống tốt hơn thế.

Đặt mua tập thơ ở đây.

 

Huong Nguyen làm nghiên cứu và dịch thuật tại New York.

Eric Nguyen có bằng Thạc Sỹ Nghệ Thuật về văn chương sáng tạo tại đại học McnNeese State và bằng cử nhân chuyên ngành xã hội học tại đại học Maryland. Anh đã từng đoạt học bổng văn chương từ Lambda Literary Foundation và Voices of Our Nation Arts (VONA).


Bn có thích đc diaCRITICS không? Nếu có thì xin mời đăng ký nhn bài đây.

Vui lòng bỏ chút thời gian chia sẻ bài này. Chia sẻ (qua email, Facebook, v.v.) giúp quảng bá diaCRITICS. Mời bạn tham gia vào câu chuyện và để lại lời bàn.

 

SaveSave

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here